Zrodzony w czasach świetności zaprzeczania zwierzęcości człowieka, w świecie, w którym naturę uważano za żar dzikiej przyrody, który należy zgasić wraz z cywilizacją, a jej tajemnicę rozdzieloną na kawałki przez różne nauki oddzielono od siebie murem, Aleksandra von Humboldta (14 września 1769 r. – 6 maja 1859 r.) podjął się „ustanowienia jedności i harmonii tej zdumiewającej masy siły i materii”, w ramach której „żadnego pojedynczego faktu nie można rozpatrywać w oderwaniu”, co dało nam nowoczesne zrozumienie natury jako systemu. Napoleon nienawidził go za jego żarliwe poglądy antykolonialne i abolicjonistyczne. Goethe cenił go jako swojego najlepiej myślącego partnera, którego najkrótsze towarzystwo i rozmowa sprawiały wrażenie, jakby „żył kilka lat”. Thoreau uważał, że jego oczy są „naturalnymi teleskopami i mikroskopami”. Whitmana ogłosił się „kosmosem” po tytule epokowej książki Humboldta. Darwin, patrząc wstecz na swoje życie, chętnie przyznał, że bez inspirujących wspomnień-dziennika z podróży Humboldta, których całe fragmenty potrafiłby wyrecytować na pamięć, nigdy nie wsiadłby na pokład samolotu. Pies gończynigdy bym nie napisał O pochodzeniu gatunkównigdy bym tego nie zrobił jego najbardziej transcendentne przeżycie podczas wspinaczki po Andach śladami Humboldta.
Humboldt rozumiał, że inny sposób widzenia wymaga innego sposobu artykułowania tego, co widziane. Ponieważ natura jest wszystkim, co istnieje, upierał się, pisanie o niej wymaga prozy „godnej świadectwa majestatu i wielkości stworzenia” – innymi słowy, prawie poezji. (Półtora wieku po nim Rachel Carson katalizowała naszą ekologiczną wyobraźnię książkami, w których emanowała jej przekonanie, że ponieważ natura jest z natury poetycka, „Nikt nie potrafiłby pisać zgodnie z prawdą [it] i pomiń poezję.”) Taka godność wynika jedynie z perspektywy, która uznaje współzależność za źródło tego majestatu.
Humboldt pisze:
Rozważając badanie zjawisk fizycznych, nie tylko pod kątem ich związku z materialnymi potrzebami życiowymi, ale także ich ogólnego wpływu na intelektualny rozwój ludzkości, za najszlachetniejszy i najważniejszy wynik uznajemy wiedzę o łańcuchu powiązań, dzięki któremu wszystkie siły naturalne są ze sobą powiązane i wzajemnie od siebie zależne; i to właśnie postrzeganie tych relacji wywyższa nasze poglądy i uszlachetnia nasze przyjemności.
Humboldt zauważa, że takie „błyszczące postrzeganie” współzależności natury było zawsze obecne w tak zwanych „prymitywnych” społeczeństwach jako swego rodzaju forma cienia, raczej intuicyjna niż badana, dopóki nie pojawiła się nauka, która naświetliła jej elementarną prawdę poprzez proces „długich i żmudnych obserwacji”. Jego przestroga, dwa wieki przed tym, jak fizyk Richard Feynman przedstawił w swoim znakomitym pokrewnym przypadku oda do kwiatujest to, że naukowe zrozumienie procesów i zjawisk natury nie umniejsza, ale pogłębia nasze poczucie ich majestatu i naszego jasnego uczestnictwa w tym „wielkim łańcuchu przyczyny i skutku”.
A jednak, mimo całej „przyjemności odkrywania nowych rzeczy”, według uroczego wyrażenia Feynmana, Humboldt zlokalizował bijące serce tej transcendentnej przyjemności nie w umyśle, ale w naszym zwierzęcym sensorium. Potrafił postrzegać naturę jako system, ponieważ – w przeciwieństwie do swoich współczesnych, w przeciwieństwie do większości z nas – nie chciał zapomnieć że my też jesteśmy naturąże sami jesteśmy systemami, w których splatają się myśl i uczucie, doznanie i percepcja, wrażenie i wyobraźnia, że resztę natury możemy uchwycić jedynie nie jako bezcielesne intelekty analizujące ją z góry, ale jako wcielone zwierzęta czujące ją od wewnątrz. W epoce kartezjańskiej „Myślę, więc jestem” Humboldt zdaje się mówić: „Czuję, więc rozumiem”.
Epoki poprzedzające proces „długiej i żmudnej obserwacji”, który nazywamy nauką, zostały odkryte transcendentny stan „miękkiej fascynacji” który uspokaja sieć trybu domyślnego mózgu — turbinę nadmiernego myślenia — aby obiektywizować świat poprzez ucieleśnione uczucia, Humboldt opisuje to doskonale w tym prozatorskim wierszu stanowiącym przejście od przedmowy do pierwszego tomu jego Kosmos:
Rozważając różne stopnie przyjemności, jakie daje nam kontemplacja przyrody, stwierdzamy, że pierwsze miejsce należy przypisać doznaniu, które jest całkowicie niezależne od bliskiej znajomości zjawisk fizycznych przedstawionych naszemu poglądowi lub od szczególnego charakteru otaczającego nas obszaru. Na jednolitej równinie ograniczonej jedynie odległym horyzontem, gdzie niskie wrzosy, czystki lub falujące trawy pokrywają ziemię; na brzegu oceanu, gdzie fale delikatnie falujące po plaży zostawiają ślad zielony od morskich chwastów; wszędzie umysł przenika to samo poczucie wielkości i rozległej przestrzeni natury, odsłaniając duszy tajemniczą inspiracją istnienie praw rządzących siłami wszechświata. Już samo obcowanie z naturą, sam kontakt z wolnym powietrzem wywierają kojący, ale wzmacniający wpływ na zmęczonego ducha, uspokajają burzę namiętności i zmiękczają serce wstrząśnięte smutkiem do głębi. Wszędzie, w każdym regionie świata, na każdym etapie kultury intelektualnej, te same źródła przyjemności są dane człowiekowi w jednakowy sposób. Poważne i uroczyste myśli, rozbudzone przez komunię z naturą, intuicyjnie powstają z przeczucia porządku i harmonii panującej w całym wszechświecie oraz z kontrastu, jaki dostrzegamy pomiędzy wąskimi granicami naszej własnej egzystencji a obrazem nieskończoności ujawniającym się ze wszystkich stron, niezależnie od tego, czy patrzymy w górę na gwiaździste sklepienie nieba, skanujemy rozległą równinę przed nami, czy też staramy się prześledzić ciemny horyzont na rozległym obszarze oceanu.
